Urlop macierzyński to płatny okres przeznaczony na regenerację po porodzie oraz na opiekę nad nowo narodzonym dzieckiem. W Polsce jest on gwarantowany przez przepisy Kodeksu pracy i przysługuje każdej kobiecie, która urodziła dziecko w okresie ubezpieczenia chorobowego lub urlopu wychowawczego. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, do kogo należy obowiązek wypłacania zasiłku macierzyńskiego.

Urlop macierzyński – czym jest i ile trwa?

Urlop macierzyński to ustawowe prawo przysługujące matce bezpośrednio po urodzeniu dziecka. W Polsce czas trwania urlopu macierzyńskiego jest uzależniony od liczby dzieci urodzonych podczas jednego porodu. W tym okresie kobiecie wypłacany jest zasiłek macierzyński, który ma zapewnić jej środki do życia i umożliwić skupienie się na opiece nad noworodkiem bez obaw o utratę dochodów.

Okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego wynosi:

  • 20 tygodni (140 dni) – gdy kobieta urodziła jedno dziecko,
  • 31 tygodni (217 dni) – gdy kobieta urodziła dwoje dzieci podczas jednego porodu,
  • 33 tygodnie (231 dni) – gdy kobieta urodziła troje dzieci podczas jednego porodu,
  • 35 tygodni (245 dni) – gdy kobieta urodziła czworo dzieci podczas jednego porodu,
  • 37 tygodni (259 dni) – gdy kobieta urodziła pięcioro i więcej dzieci podczas jednego porodu.

Urlop macierzyński można wykorzystać przed porodem w wymiarze do 6 tygodni urlopu macierzyńskiego i zasiłku macierzyńskiego. Wówczas po porodzie kobieta będzie mogła skorzystać z pozostałego urlopu.

Komu przysługuje zasiłek macierzyński?

Co do zasady, zasiłek macierzyński przysługuje kobietom pracującym, które podlegają ubezpieczeniu chorobowemu lub znajdują się na urlopie wychowawczym. Jednak warto mieć świadomość, że o to świadczenie mogą ubiegać się również kobiety, które:

  • pracują na podstawie umowy na czas określony, która została przedłużona do dnia porodu,
  • były w ciąży i zostały w tym czasie zwolniona z pracy,
  • doświadczyły rażącego naruszenia przepisów i mają na to prawomocne orzeczenie sądu,
  • ich pracodawca ogłosił upadłość, zmarł lub firma została zlikwidowana, w tym przypadku, jeśli nie zapewniono kobiecie innej pracy, do dnia porodu przysługuje jej zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

Kto płaci za urlop macierzyński?

Za wypłatę zasiłku macierzyńskiego odpowiedzialny jest ZUS lub pracodawca. Zależy to od dwóch czynników:

  • tytułu objęcia ubezpieczeniem chorobowym,
  • liczby pracowników, których zatrudnia pracodawca.

W przypadku kobiet zatrudnionych na umowę zlecenie lub prowadzących własną działalność gospodarczą zasiłek macierzyński wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Podobna sytuacja ma miejsce, gdy w firmie na dzień 30 listopada zatrudnionych jest mniej niż 20 pracowników. W takim przypadku to ZUS przejmuje odpowiedzialność za finansowanie urlopu macierzyńskiego. Natomiast, jeśli pracodawca zatrudnia więcej niż 20 osób, to obowiązek wypłaty zasiłku spoczywa na nim.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma 30 dni na wypłatę zasiłku, licząc od momentu złożenia kompletnej dokumentacji niezbędnej do otrzymania świadczenia. Z kolei pracodawca powinien wypłacać świadczenie w dniu ustalonym jako termin wypłaty wynagrodzenia.

Zasiłek macierzyński – wymagane dokumenty i terminy składania wniosków

Aby otrzymać zasiłek macierzyński, musisz złożyć odpowiedni wniosek wraz z dokumentami potwierdzającymi Twoje prawo do tego świadczenia.

Dokumenty wymagane do uzyskania zasiłku macierzyńskiego:

  • Wniosek o zasiłek macierzyński – dostępny na stronie internetowej ZUS, w placówkach ZUS lub za pośrednictwem Platformy Usług Elektronicznych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, czyli PUE ZUS.
  • Odpis skrócony aktu urodzenia dziecka, który potwierdza fakt urodzenia dziecka.
  • Zaświadczenie lekarskie o przewidywanej dacie porodu – wymagane, jeśli chcesz rozpocząć urlop macierzyński przed porodem.
  • Dokumenty potwierdzające Twój status i prawo do zasiłku:
    • Umowa o pracę – jeśli jesteś zatrudniona na umowę o pracę.
    • Zaświadczenie o opłacaniu składek na ubezpieczenie chorobowe – w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej lub pracy na umowie cywilnoprawnej.
    • Inne dokumenty – np. zaświadczenie z uczelni o okresie studiów, zaświadczenie z urzędu pracy o okresie rejestracji.

Wniosek o zasiłek macierzyński należy złożyć w ciągu 21 dni od dnia porodu. Jeśli chcesz skorzystać ze świadczenia jeszcze przed porodem, możesz go złożyć najwcześniej na 6 tygodni przed przewidywaną datą poczęcia. Choć wniosek złożony po terminie 21 dni od dnia porodu będzie rozpatrzony, to jednak należy pamiętać, że wówczas zasiłek macierzyński zostanie wypłacony tylko za okres od dnia złożenia wniosku.

Kobiety zatrudnione na umowę o pracę powinny złożyć wniosek o zasiłek macierzyński u pracodawcy. W przypadku prowadzenia własnej działalności gospodarczej lub zatrudnienia na umowę cywilnoprawną wniosek składa się bezpośrednio w ZUS, co możesz zrobić osobiście, przez internet lub pocztą.

Jakie trudności mogą wystąpić przy ubieganiu się o zasiłek macierzyński?

Kobiety, które ubiegają się o zasiłek macierzyński, mogą napotkać pewne trudności. Najczęstsze z nich to:

  • Problemy z dokumentacją – zebranie wszystkich niezbędnych dokumentów może być czasochłonne, zwłaszcza jeśli Twoja sytuacja zawodowa jest skomplikowana, np. zmieniałaś pracę w okresie ostatnich 12 miesięcy.
  • Błędy we wniosku – nawet drobne błędy we wniosku mogą spowodować opóźnienie w wypłacie zasiłku lub odrzucenie wniosku.
  • Długi czas oczekiwania na decyzję – ZUS ma 30 dni na rozpatrzenie wniosku o zasiłek macierzyński. W praktyce czas oczekiwania na decyzję może być dłuższy, zwłaszcza w okresach wzmożonej pracy ZUS, np. po wakacjach. Czas ten dodatkowo się wydłuży, jeśli błędnie wypełnisz wniosek lub zostanie on odrzucony i będziesz chciała się od tej decyzji odwołać.
  • Problemy z pracodawcą – w niektórych przypadkach, gdy pracodawca nie dopełni obowiązku zgłoszenia pracownika do ubezpieczenia chorobowego lub opłaca składki z opóźnieniem, nie jest zachowana ciągłość ubezpieczenia i kobieta może mieć problemy z uzyskaniem zasiłku macierzyńskiego.

W praktyce już nawet jeden dzień opóźnienia w zapłacie składek na ubezpieczenie chorobowe może spowodować, że niezbędne będzie złożenie korekty zgłoszenia do ubezpieczenia chorobowego i wyjaśnienia sytuacji w ZUS. W skrajnych przypadkach, gdy ZUS odrzuci Twój wniosek o zasiłek macierzyński, konieczne może być wystąpienie na drogę sądową w celu dochowania swoich praw.

Zasiłek macierzyński a problemy z ZUS – jak kancelaria prawna może pomóc?

W rozwiązaniu kwestii spornych i uzyskaniu należnego zasiłku macierzyńskiego pomogą Ci eksperci z naszej kancelarii. Posiadamy wieloletnie doświadczenie w prowadzeniu spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, dzięki czemu skutecznie zadbamy o Twoje prawa i zapewnimy kompleksową obsługę prawną na każdym etapie postępowania. Skontaktuj się z nami, a my pomożemy Ci przebrnąć przez procedury i odzyskać należne Ci świadczenia.