Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, że w spadku można otrzymać nie tylko pieniądze czy nieruchomości, ale także długi. Na szczęście polskie prawo przewiduje możliwość odrzucenia spadku. W jakich sytuacjach można z tej możliwości skorzystać?

Kto i dlaczego może odziedziczyć długi po zmarłej osobie?

Długi po zmarłej osobie dziedziczą jej spadkobiercy na podstawie zasad określonych w Kodeksie cywilnym. Proces ten odbywa się według jasno określonej hierarchii, która obejmuje:

• Małżonka i dzieci zmarłego – to oni dziedziczą w pierwszej kolejności spadek w równych częściach, z zastrzeżeniem, że część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całego spadku. Jeśli któreś z dzieci spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, jego część dziedziczą w równych częściach jego potomkowie, np. wnuki zmarłego.
• Małżonka i rodziców zmarłego – osoby te dziedziczą spadek w drugiej kolejności, czyli wówczas, gdy zmarły nie miał dzieci ani innych zstępnych. W takim przypadku ewentualny dług dzielony jest między żyjącego małżonka i rodziców zmarłego.
• Rodzeństwo zmarłego oraz ich zstępnych – powoływani są do dziedziczenia spadku w dalszej kolejności, wtedy, gdy spadkodawca nie miał małżonka, zstępnych ani rodziców, którzy mogliby dziedziczyć przed nimi.
• Dalszych krewnych – takich jak dziadkowie, wujostwo czy ich dzieci, którzy dziedziczą w dalszej kolejności, jeśli nie ma bliższych spadkobierców.
• Skarb Państwa lub gmina ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego – organy te znajdują się na samym końcu hierarchii dziedziczenia, gdy spadkodawca nie ma żadnych krewnych ani innych spadkobierców ustawowych.

Dziedziczenie obejmuje zarówno aktywa (majątek), jak i pasywa (zobowiązania, czyli długi). Dlatego każdy, kto zostaje spadkobiercą, niezależnie od stopnia pokrewieństwa czy wieku, może odziedziczyć także zobowiązania finansowe zmarłego. W przypadku osób małoletnich decyzje w imieniu dziecka podejmują jego przedstawiciele ustawowi, często po uzyskaniu zgody sądu.

Jakich długów się nie dziedziczy?

Warto mieć świadomość, że nie wszystkie długi podlegają dziedziczeniu. Prawo przewiduje pewne wyjątki, do których zaliczamy:

• Długi przedawnione – jeśli zobowiązanie uległo przedawnieniu jeszcze za życia zmarłego, nie przechodzi na spadkobierców.
• Zobowiązania o charakterze osobistym – są to m.in. długi wynikające z umów cywilnoprawnych, które były ściśle związane z osobą zmarłego, jak np. wynagrodzenie za niewykonane jeszcze dzieło, czy niektóre zobowiązania z tytułu prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej. Dziedziczeniu podlega majątek firmy, ale nie same zobowiązania powiązane z osobą przedsiębiorcy.
• Grzywny – w tym również mandaty, nie przechodzą na spadkobierców. Odpowiedzialność za ich zapłatę wygasa z chwilą śmierci zobowiązanego.

Poza wyżej wymienionymi przypadkami większość zobowiązań finansowych, np. wobec banków, firm pożyczkowych czy prywatnych wierzycieli podlega dziedziczeniu.

Jak uniknąć nieświadomego przyjęcia długu? Odrzucenie spadku krok po kroku

W Polsce każdy spadkobierca ma możliwość wyboru jednej z trzech form przyjęcia lub odrzucenia spadku:

• Przyjęcie spadku wprost – bez ograniczenia odpowiedzialności za długi,
• Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza – z ograniczoną odpowiedzialnością za długi,
• Odrzucenie spadku – całkowita rezygnacja z dziedziczenia zarówno majątku, jak i długów.

Jak uniknąć odpowiedzialności za zobowiązania spadkodawcy?

Krok 1. Złóż oświadczenie o odrzuceniu spadku terminie

Należy to zrobić w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedziałeś się o tytule swojego powołania do spadku. Po tym czasie, jeśli nie złożysz żadnego oświadczenia, spadek zostanie automatycznie przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.

Krok 2. Wybierz właściwą formę złożenia oświadczenia

Oświadczenie o odrzuceniu spadku możesz złożyć:

• przed notariuszem – w formie aktu notarialnego,
• w sądzie rejonowym właściwym dla miejsca zamieszkania lub ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy,
• w przypadku osób małoletnich lub częściowo ubezwłasnowolnionych wymagane jest uprzednie uzyskanie zgody sądu rodzinnego.

Krok 3. Napisz oświadczenie, które jednoznacznie wskazuje, że odrzucasz spadek

Treść powinna być jasna i stanowcza, bez żadnych warunków czy niedomówień.

Krok 4. Złóż oświadczenie osobiście lub przez pełnomocnika

Spadkobierca składa oświadczenie osobiście lub za pośrednictwem pełnomocnika, który dysponuje notarialnie poświadczonym pełnomocnictwem.

Krok 5. Zachowaj potwierdzenie

Po złożeniu oświadczenia otrzymasz potwierdzenie jego przyjęcia. Zachowaj je na wypadek konieczności przedstawienia swojej decyzji w przyszłości, np. wierzycielom lub instytucjom.

Skutki prawne przyjęcia i odrzucenia spadku

Decyzja o przyjęciu lub odrzuceniu spadku niesie ze sobą określone konsekwencje prawne.

• Przyjęcie spadku wprost oznacza, że spadkobierca przejmuje nie tylko majątek, ale też wszystkie długi zmarłego i odpowiada za nie całym swoim majątkiem, również osobistym.
• Przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza ogranicza tę odpowiedzialność do wartości odziedziczonego majątku. Spadkobierca nie musi spłacać długów zmarłego z własnych środków, odpowiada za nie tylko do wysokości tego, co faktycznie odziedziczył.
• Z kolei odrzucenie spadku całkowicie zwalnia z odpowiedzialności, ale powoduje, że spadek przechodzi na dalszych spadkobierców.

Wciąż nie jesteś pewien, która opcja będzie dla Ciebie najbezpieczniejsza? Skontaktuj się z naszą kancelarią, aby uzyskać kompleksową pomoc prawną! Przeanalizujemy Twoją sytuację i doradzimy najlepsze rozwiązania. Zadzwoń lub napisz do nas już dziś!