Czy wiesz, że świadome lub nieświadome przyjęcie korzyści majątkowej bez prawnej podstawy może spowodować, że będziesz zobowiązany do jej zwrotu? W polskim systemie prawnym zagadnienia te są uregulowane w przepisach Kodeksu cywilnego. Dowiedz się więcej o instytucji bezpodstawnego wzbogacenia i terminach przedawnienia roszczeń.

Czym jest bezpodstawne wzbogacenie?

O bezpodstawnym wzbogaceniu mówimy wtedy, gdy jedna osoba wzbogaca się kosztem innej, choć nie istnieją ku temu żadne prawne podstawy. W takim przypadku osoba pokrzywdzona może domagać się zwrotu nienależnie uzyskanych korzyści, co oznacza, że ma prawo żądać, aby osoba, która się wzbogaciła, zwróciła jej równowartość tego, co bezprawnie otrzymała. Warto zaznaczyć, że roszczenie o zwrot może dotyczyć nie tylko wartości materialnych, ale także innych korzyści majątkowych, które zostały przyjęte bez podstawy prawnej.

Korzyść majątkową definiuje się jako wszelkie dobra, które zwiększają majątek osoby wzbogaconej lub pozwalają uniknąć jej wydatków, jakie musiałaby ponieść, gdyby nie doszło do bezpodstawnego wzbogacenia. Może to obejmować zarówno dobra materialne, jak i niematerialne, takie jak uzyskanie nieodpłatnej usługi, przejęcie praw do korzystania z nieruchomości czy czerpanie zysków z cudzych zasobów bez stosownego tytułu prawnego.

Przesłanki roszczenia z bezpodstawnego wzbogacenia

Wyróżnia się cztery przesłanki warunkujące możliwość dochodzenia roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia:

• wzbogacenie jednego podmiotu,
• zubożenie drugiego podmiotu,
• związek między tym wzbogaceniem i zubożeniem,
• bezpodstawność wzbogacenia.

Należy pamiętać, że przesłanką roszczenia z bezpodstawnego wzbogacenia nie jest wina i bezprawność działania. Ponadto przepisy dotyczące roszczeń odszkodowawczych, takie jak przyczynienie się do powstania szkody czy ocena jej zakresu i rozmiaru, nie mają zastosowania w kontekście bezpodstawnego wzbogacenia.

Bezpodstawne wzbogacenie – przykłady

Bezpodstawne wzbogacenie występuje w każdym przypadku, gdy doszło do niesłusznego przejęcia majątku przez osobę do tego nieupoważnioną, niezależnie od jej wiedzy na temat pochodzenia majątku, woli, winy, a także dobrej czy złej wiary. Istnieje wiele sytuacji, które mogą prowadzić do bezpodstawnego wzbogacenia. Są to na przykład:

• spełnienie świadczenia, które okazało się nieważne z powodu wady prawnej,
• otrzymanie przez pomyłkę przelewu bankowego na swoje konto,
• wykorzystanie cudzych dóbr osobistych, w tym np. prawa do wizerunku czy własności intelektualnej,
• ulepszenie rzeczy należącej do kogoś innego w błędnym przekonaniu o byciu jej właścicielem (częsta sytuacja przy sprawach spadkowych),
• zbycie przedmiotu przez komornika, który nie był własnością dłużnika,
• pobranie świadczeń socjalnych lub zasiłków bez uprawnień,
• zamówienie towarów lub usług przez przypadek i nieopłacenie ich,
• pobranie wyższej kwoty wynagrodzenia przez błąd w naliczaniu.

Bezpodstawne wzbogacenie – terminy przedawnienia

Roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, czyli sytuacji, gdy ktoś uzyskał korzyść majątkową bezpodstawnie kosztem innej osoby, ulegają przedawnieniu na zasadach ogólnych określonych w Art. 118 Kodeksu cywilnego.

Standardowy termin przedawnienia wynosi 6 lat. Jednak jeśli roszczenie jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, a osoba uprawniona jest przedsiębiorcą, termin przedawnienia skraca się do 3 lat.

Warto pamiętać, że bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od momentu, w którym roszczenie stało się wymagalne, czyli zazwyczaj od chwili, gdy osoba pokrzywdzona dowiedziała się o bezpodstawnym wzbogaceniu i wezwała do zwrotu nienależnej korzyści.

Wyjątki od zasad przedawnienia

Choć roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia ulegają przedawnieniu po trzech lub sześciu latach, to jednak od tej reguły istnieją pewne wyjątki. W Kodeksie cywilnym wskazano, że w określonych sytuacjach termin przedawnienia może zostać wydłużony. Na przykład, jeśli korzyść została uzyskana wskutek czynu niedozwolonego, wówczas termin ten wynosi nawet dziesięć lat.

Ponadto, w przypadku roszczeń dotyczących nienależnego świadczenia spełnionego na podstawie nieważnej czynności prawnej, termin przedawnienia może rozpoczynać się od chwili, gdy wierzyciel uzyskał informację o nieważności tej czynności.

Bezpodstawne wzbogacenie – jak przerwać bieg przedawnienia?

Aby przerwać lub zawiesić bieg przedawnienia w przypadku roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia, należy podjąć działania zmierzające do formalnego dochodzenia swoich praw.

Najprostszym sposobem jest złożenie pozwu do sądu – wniesienie sprawy powoduje przerwanie biegu przedawnienia i jego rozpoczęcie na nowo po zakończeniu postępowania. Inną metodą jest skierowanie sprawy do mediacji lub zawezwanie do próby ugodowej, co także skutecznie przerywa przedawnienie.

Ważne jest, aby podejmowane kroki były odpowiednio udokumentowane i zgłoszone w odpowiednich terminach, ponieważ pozwala to wierzycielowi dochodzić swoich roszczeń nawet po upływie pierwotnego okresu przedawnienia.

Upływ terminu przedawnienia – jakie są tego konsekwencje?

Upływ terminu przedawnienia sprawia, że osoba, która bezpodstawnie uzyskała korzyść majątkową, może skutecznie uchylić się od spełnienia roszczenia zubożonego. W efekcie, nawet jeśli istnieją podstawy do uznania bezpodstawnego wzbogacenia, zubożony traci możliwość dochodzenia swoich praw na drodze sądowej. Dlatego też szczególnie ważne jest pilnowanie terminów i podejmowanie działań prawnych w odpowiednim czasie, ponieważ termin przedawnienia ma decydujący wpływ na skuteczność roszczenia.

Mimo upływu terminu przedawnienia możliwe jest też podjęcie innych działań w celu odzyskania nienależnie uzyskanych środków, np. w formie windykacji pozasądowej. Zawsze istnieje też szansa, że wzbogacony dobrowolnie spełni przedawnione roszczenie i odda nienależne mu środki, choć w praktyce zdarza się to dosyć rzadko.

Bezpodstawne wzbogacenie – jak skutecznie dochodzić swoich praw?

Zagadnienia związane z bezpodstawnym wzbogaceniem są bardzo złożone i często wymagają podjęcia natychmiastowych działań w określonych ramach czasowych. Dlatego tak ważne jest, aby w porę skorzystać z profesjonalnej pomocy prawnej. W Kancelarii Adwokackiej Dariusza Lubińskiego uzyskasz kompleksowe wsparcie, które obejmuje analizę sprawy, określenie zasadności roszczenia oraz pełne doradztwo w zakresie działań prawnych.

Nasz zespół prawników pomoże Ci skutecznie dochodzić swoich praw, przeprowadzając Cię przez wszystkie etapy procesu, od formalnego wezwania do zapłaty po ewentualne postępowanie sądowe. Dzięki naszej wiedzy i doświadczeniu możesz mieć pewność, że Twoje roszczenie zostanie dobrze przygotowane, a odpowiednie kroki prawne podjęte we właściwym czasie, co znacząco zwiększa szanse na zwrot utraconych środków. Zapraszamy do kontaktu!