Osoby podejrzane o popełnienie poważnych przestępstw często decydują się na wyjazd z kraju, żeby uniknąć procesu i umknąć przed wymiarem sprawiedliwości. Jednak takie działanie nie zawsze przynosi pożądane skutki. Międzynarodowe przepisy umożliwiają wystawienie europejskiego nakazu aresztowania (ENA) oraz wydanie władzom innego państwa osoby, przebywającej na terenie państwa wydającego. Jest to możliwe w sytuacji, gdy dana osoba jest podejrzana o popełnienie przestępstwa na terytorium kraju, który zwraca się z wnioskiem o ekstradycję. Jak to działa praktyce i jaką linię obrony warto przyjąć?

Czym różni się europejski nakaz aresztowania od ekstradycji?

Europejski nakaz aresztowania bywa przez niektórych nazywany uproszczoną ekstradycją. Przed przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej ekstradycja wiązała się ze skomplikowanym i czasochłonnym postępowaniem, które miało na celu doprowadzenie do wydania danej osoby, państwu, które wnioskowało o ekstradycję, aby można było poddać ją procesowi lub pozbawić wolności na podstawie wydanego w Polsce wyroku.

Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej została wdrożona regulacja z zakresu ENA, która znacząco uprościła dotychczasowe procedury ekstradycji. Na jej podstawie, kraje członkowskie są zobowiązane do wzajemnego uznawania orzeczeń między państwami, a odmowa wykonania nakazu może wystąpić tylko w ściśle określonych sytuacjach. Jeśli nie istnieją żadne przeciwwskazania do zatrzymania i wydania poszukiwanego państwu wystawiającemu, cała procedura związana z ENA nie powinna zająć więcej niż kilka dni.

Kiedy może zostać wydany europejski nakaz aresztowania?

Europejski nakaz aresztowania może dotyczyć osób skazanych, oskarżonych lub podejrzanych. Do jego wydania nie jest potrzebny wyrok skazujący. Zastosowanie tej procedury jest możliwe tylko wtedy, gdy na mocy postanowienia sądu została wydana decyzja o tymczasowym aresztowaniu, a za osobą poszukiwaną wystawiono list gończy na terenie Polski.

W takim wypadku organy ścigania kraju, w którym ukrywa się osoba poszukiwana, będą pomagać w jej zatrzymaniu. Jednocześnie organy te mają obowiązek poszanowania praw osoby zatrzymanej, co oznacza, że powinny zapewnić jej prawo do informacji, możliwość skorzystania z pomocy adwokata i w razie potrzeby również tłumacza ustnego.

Jakie jeszcze przesłanki muszą zostać spełnione, żeby rozpocząć procedurę ENA?

Szczegółowe wytyczne dotyczące europejskiego nakazu aresztowania i przesłanek do jego zastosowania opisuje art. 607 kodeksu postępowania karnego (Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku; Dz.U.2024.0.37 ). Zgodnie z art. 607b ENA można wydać tylko, jeśli wymaga tego interes wymiaru sprawiedliwości. Jest to bardzo ogólne określenie, które nie posiada ścisłej definicji, a jego interpretacja w dużej mierze zależy od osoby, która podejmuje decyzje w danej sprawie.

Jednak pomimo spełnienia wymogu interesu wymiaru sprawiedliwości, wszczęcie procedury ENA nie jest możliwe:

• w związku z prowadzonym wobec oskarżonego postępowaniem karnym o przestępstwie zagrożonym karą pozbawienia wolności do 1 roku;
• w celu wykonania orzeczonej już kary do 4 miesięcy pozbawienia wolności albo w celu wykonania innego środka polegającego na pozbawieniu wolności na czas nieprzekraczający 4 miesięcy.

Europejski nakaz aresztowania jest wydawany na posiedzeniu sądu. Aby doszło do jego wystawienia, musi zachodzić duże prawdopodobieństwo, że osoba poszukiwana przebywa na terenie Unii Europejskiej.

Europejski nakaz aresztowania – jakie masz możliwości obrony?

W przypadku ENA możliwości obrony są uzależnione od tego, w jakim momencie dowiesz się, że prowadzone są przeciwko Tobie tego typu czynności. Jeśli odpowiednio wcześnie uzyskasz taką informację, adwokat może uczestniczyć w posiedzeniu sądu i już na tym etapie podjąć odpowiednie działania, aby zapobiec wydaniu ENA.

Jak sprawdzić, czy wystawiono wobec Ciebie europejski nakaz aresztowania?

Warto mieć świadomość, że listy poszukiwanych na podstawie europejskiego nakazu aresztowania nie są dostępne publicznie. Co oznacza, że nie znajdziesz takiej informacji w żadnej bazie danych. Jedyne, co możesz zrobić, aby dowiedzieć się, czy wystawiono wobec Ciebie europejski nakaz aresztowania, to sprawdzić wypis z Krajowego Rejestru Karnego. Jest to miejsce, w którym możesz znaleźć informację o wystawieniu wobec Ciebie listu gończego. Ten dokument jest jedną z przesłanek do wydania ENA, dlatego, jeśli został wydany, w czasie, gdy przebywasz na terenie obcego kraju, warto od razu skontaktować się z adwokatem.

Prawnik w Twoim imieniu uda się do właściwego sądu okręgowego, aby sprawdzić, czy ENA został wobec Ciebie wystawiony, czy też nie oraz zapozna się z aktami sprawy. Samodzielne sprawdzenie tych informacji wiązałoby się z ryzykiem zatrzymania. Tymczasem prawnik jest zobowiązany tajemnicą adwokacką, co oznacza, że nie może wyjawić organom ścigania miejsca Twojego pobytu.

Czy od ENA można się odwołać?

Europejski nakaz aresztowania może zostać uchylony, jeśli uda się udowodnić, że zastosowanie takiego środka nie było konieczne. W tym celu należy przeanalizować, czy zostały spełnione wszystkie przesłanki do wydania dokumentu oraz, czy cała procedura przebiegła w sposób prawidłowy.

Podważenie zasadności wydania ENA jest jak najbardziej możliwe. Nasza Kancelaria Adwokacka specjalizuje się w prowadzeniu tego typu spraw. Możemy Ci pomóc na każdym etapie wdrażania procedury ENA. Zadzwoń lub napisz do nas już dziś, aby się przekonać, jakie masz możliwości obrony. Zapraszamy!

https://isap.sejm.gov.pl/isap.Nsf/download.xsp/WDU19970890555/U/D19970555Lj.pdf